Goedemorgen mensen,
Van alle trieste woorden die
geschreven zijn
is de meest trieste:“Het had gekund.”
Had gekund... werd waar gemaakt...en geloof
me...
er is moed voor nodig om een consuminderhuis op te
richtenen... draaiende te houden...
Na dit jaar Molenberg een welgemeend dankjewel voor ons bestuur, de coördinatie en de vele vrijwilligers die me daarin steunen...
De consuminderhuizen zijn hun huizen waar ze trots op mogen zijn...
Annemiek.
35 Consumindermijmering 2019.
Tip.
Zoals beloofd het recept van tartepom oftewel
Toepitch zoals de woensdagvriend zou zeggen. In de tijd dat de Limburgse vlaai
in buiten ovens werd gebakken is dit recept ontstaan. De buitenovens werden van
bakstenen gebouwd als een soort klein huisje waar op de buitenkant zeker 20 cm
leem werd aangebracht. Zoiets als de vakwerkhuizen. De leemlaag mocht niet
beschadigd raken of nat worden om verlies van warmte te voorkomen, dus werd een ruim pannendakje op de oven
gelegd. Tijdens bak dagen werd de oven heel vroeg in de ochtend gevuld met takkenbossen die aangestoken de oven door en door verwarmden tot zeer heet. Door de leemlaag om de buitenkant oven bleef de warmte een dag lang in de oven hangen als de deur maar steeds snel werd dicht gedaan.
Die takkenbossen (schansen)
werden het jaar door van snoeihout of verzamelde takken uit het bos gemaakt. 
Als de juiste temperatuur was bereikt en de stenen van de oven door en door heet werden
de verbrande takkenbossen aan de kant geschoven. Het vloertje werd geveegd en als eerste
baksel openden de zuurdesemzwartbroden de rij. Daarna kwamen de bruine broden aan de beurt van half roggemeel en witte bloem. Jawel zo op het ovenvloertje.... Het lekkers kwam als derde en dat waren vele fruitvlaaien van witte bloem deeg met ingemaakte kersen of appels uit eigen boomgaard. Van rabarber met custard als vulling of gewoon appelmoes (zelfgemaakt dus dikker) werd toepitch gemaakt...en natuurlijk rijstevlaai niet te vergeten van volle melk direct van de koe. Ik heb bij een plaatselijke boerderij die volle melk nog in kannetjes gehaald en rijstebrij gekookt voor op de vlaaien.
Toepitchen betekend dichtdoen en is Limburgs
dialect. De vlaaien kwamen in vele soorten op tafel... het mooie fruit in open
vlaaien en de abrikozen pulp (in blik te koop bij de boerenbond) werd afgedekt
met een rastertje oftewel riempjes van deeg. In toepitch zat dus appelmoes of
rabarber met custard of stukjes appel. De gastvrije Limburger ziet de vlaaien
als een boterham met fruitbeleg en begint met twee stukken op het bordje waarna
nog wel wat volgt...Vier a vijf vlaaien op tafel in de zondagmiddag was in grote
gezinnen heel gewoon. Ze kosten bijna niets van eigen fruit en zelf gebakken. De
toepitch was altijd van de partij om aan de rij nog eentje extra toe te voegen.
Hij deed wel mee maar kon zich niet meten met de kersenvlaai of zo...al was hij
wel extra vulling voor de opgroeiende jeugd waarin doordeweeks stapels
boterhammen verdwenen dus die konden wel iets aan. 
Op de maandag kwam de toepitch gewoon weer op tafel
lekker doortrokken van de moes welke moes er ook was gebruikt... Ik hou van die
simpele recepten die de dagen tot een feest maakten in boerderijen en bij
boerenarbeiders meer dan 75 jaar geleden. Maandag wasdag en druk aan het werk kwam de rest toepitch weer
op tafel bij de koffie. De was op de bleek en vroeg aan de lijn. Het sop dat
meerdere malen werd gebruikt en uiteindelijk met het spoelwater het “straatje”
werd geschrobd...
Je snapt het al... al is mijn moestuintje in de borders nog zo
klein... op zaterdag hoort bij het tuinwerk toepitch met een royale beker
koffie...en dwaal ik door de tijden van weleer....Ik kan met de woensdagvriend
daar uren over praten tijdens ons dagelijkse telefoontje en zojuist vertelde hij
hoe in de perentijd in de inmiddels lauwe oven een hoop peren werden gelegd die in
de schil gaarden in de afkoelende oven. De meesten peren bleven heel en sommigen
klapten open. Het was zaak heel voorzichtig die gare peren uit de oven te halen en in een kom te krijgen. Dat betekende op je buik in de oven tot de laatste peer werd opgeduikeld. De peren gingen door de pasvite en de moes werd opgekookt en in de nodige potten in geweckt. Je begrijpt het al....vulling voor toepitch van komende week of zo.
De perentijd voorbij mochten de kinderen in de
uitgerolde restjes deeg een bewaar appel wikkelen die in de laatste ovenwarmte
lag te garen.... Dat waren nog eens lekkernijen...die appels in een deegjasje.
Wat suiker erop en smullen maar.....Weet je nog Johan? Je brengt door ons
leeftijdverschil mijn gelliefde oude tijd dichterbij. Jij beleefde echt waar ik alleen
van lezen kan.....
Hierbij het recept van tartepom oftewel
toepitch...al is het aangepast naar deze tijd...
250 gram volle yoghurt of kwark
8 eetlepels zonnebloemolie
4 eetlepels melk
handvol suiker
snuf zout
zakje bakpoeder 1 ei of extra scheutje
melk
tarwebloem
vulling zoals rabarber met custard (zie mijmering
35)
of zelfgemaakte dikke appelmoes.
Werkwijze:
De oven voorverwarmen op 200 graden. Je kan ook
appelstukjes nemen als vulling... met rozijnen en kaneel met een eetlepel water
in een pannetje op het gas omroeren. Dat heet blancheren om de appel ietsje
zachter te maken en de suiker te smelten en te verenigen met de kaneel. De
rozijnen zwellen en nemen het beetje vocht op. Blancheren doe je maar heel
even... een paar minuutjes of zo op hoog gas al omscheppende. 
Meng de bovenste ingrediënten met een garde in een
kom. In een deegkom mengen en kneden met ongeveer een derde van een kilo bloem met je hand.
Zo nodig bloem toevoegen tot het deeg loslaat van je handen. Ongeveer
twee derde van het deeg dun uitrollen en in een ingevette vlaaiplaat leggen. Ik
gebruik daar duurzame ovenfolie voor dan hoef ik de plaat niet in te vetten. Het
deeg aan de randen afrollen en bij de rest deeg voegen. Met een vork in het deeg
prikken en de vulling erop uitsmeren. De rest deeg even op kneden en uitrollen
tot een grote dunne plak. De plak in vieren vouwen en op de vulling leggen
(toepitchen) Het deeg aan de rand weer afrollen en aan de kant leggen. De deksel
natmaken en met een grote keukenschaar inknippen. De deksel met suiker
bestrooien en in de oven afbakken tot lichtbruin...
Op dit moment tijdens het schrijven heb ik de
eerste punt toepitch soldaat gemaakt...nog een beetje warm van de oven en het
custard/kaneel smaakje aan de rabarber verheft de vulling tot A1 kwaliteit.
Wetende dat nog veel meer rabarber geoogst kan worden in mijn voortuin dus bijna
niets kost, zit deze consumindermens weer voor een duppie op de eerste rij. Het
deeg van een vlaai kost 55 cent aan ingrediënten, de custard daarbij en
kaneelstokje ( kan je weglaten en een beetje kaneel toevoegen) kom je hooguit op
65 cent..... Tips: Werd de toepitch wat donkerder dan gepland?
smeer een vlaaischotel met margarine of boter in en leg de toepitch met zijn
kont in de boter. Nog een beetje warm een deksel over de pitch of een draagzak.
Door de warmte wordt het deeg zachter. 
Tip: De toepitch moest toch iets langer na de
onderkant bekeken te hebben ( roostertje optillen) dan kan hij met roostertje en
al nog even in de oven. Dit deeg is het lekkerste net gaar dan is het zacht en
bros. De toepitch afgekoeld onder een stolp of met vlaaischaal in een draagzak
schuiven. In de koeling hoeft niet...
Tip: Aan de kinderen is ook gedacht. Het restje
deeg werd uitgerold en met de deksel van de botervloot een vorm uitgedrukt. Daar
kwam wat rabarber/custard moes op en werden de randen met water natgemaakt en
het deeglapje dicht geklapt. Er was nog een mini stukje deeg over waarvan met
een koekjessteker een hartje werd gedrukt. Dat kwam op het “tasje.” Met een vork
de randjes versieren en werd van de laatste frutsel deeg een riempje gemaakt
voor het tasje. Ik zal het tasje morgen meenemen als lunch naar Consuminderhuis
Molenberg....
Tip 2
De courgetplanten in de closetrolletjes van het
zaaibakje zijn flink gegroeid en kunnen wel in de volle grond. Zonnige tijden
breken aan en de ijsheiligen in zicht (zaterdag 11 mei tot dinsdag 14 mei) Na
die datum is kans op nachtvorst heel klein en kunnen warmte minnende
vorstgevoelige planten in de volle grond... De pompoenen en de bonen de courget
en verder alles wat maar groeien moet. Vorst aan de grond gemeld in de nacht van
zaterdag op zondag en ligt je tuintje beschut dan deert het niet. komende week
wordt het drastisch warmer en knappen al je bleke Betjes plantjes helemaal op...
Voor de zekerheid na die laatste ijsheilige maar je plantjes buiten zetten maar
ik ben dus eigenwijs en bij mij staat de courget al in de border en de voortuin.
een stuk of zes planten die niets kosten van eigen geteeld zaad. Een mooie
courget laat ik groeien tot mega groot. Er komen klinkertjes onder zodat ze met
haar velletje niet aan de aarde komt. De lucht en de wind moet eronder een zomer
lang en wordt ze binnen gehaald eind september als de nachten kouder worden. Dan
mag 
ze op de worteldoek de winter doorbrengen in de goei kamer waar ze van groen
tot geel verkleurd. In maart wordt ze doorgesneden en komen tegen de 100 zaadjes
eruit die gedroogd op een krantje weer gezaaid worden en doorgegeven... Al jaren
lang gratis courget... Gekregen van ma natuur...
Mijn leventje...
Elke dag vroeg in de ochtend als mijn handen nog
niet zo trillen haal ik wel een paar plantjes meiknol uit hun
zaaibedje...Een vork van keukenbestek is daarbij mijn gereedschap ( nee zus niet
jouw pracht bestek) De border er tegenover komen ze op een rijtje met afstand
van elkaar te staan. Enkelen worden door de slakken opgegeten en enkelen
overleven de aanslag. Meiknolletjes zijn heerlijke groente en we zullen zien....
In het zaaibedje naast de meiknollen plantjes komen de rode koolraapjesplant
goed op en de andijvie. Niets mooier dan die wichtjes in de morgen uit hun
bedjes te halen en de ruimte geven om te groeien... Groeiruimte hebben wij mensen
ook nodig en krijgen we door eens buiten onze comfortzone te
kijken.....
Mijn leventje....
Precies een jaar geleden startte ons
Consuminderhuis in Molenberg. Tijd om daarbij stil te staan en enkele kerngroep
leden plus coördinatie keek eventjes mee en liep buiten openingstijden door het
huis. De pracht woonkeuken en het plein... De workshop ruimte waar naai en
handwerklessen worden gegeven.
Het veel vrolijker kantoor viel op en de afdeling
kinderkleding waar in nette stapeltjes de kleertjes liggen. De antieke kast die
de show steelt en werd aangegeven wat nog beter kan...we staan overal voor open. We
zijn immers onderweg naar de volmaaktheid die we nooit bereiken maar wel in de
buurt komen. Ideetjes werden geopperd en de stilte tuin bewonderd waar wilde
bloemen samen met onkruid opgroeit.
We doen er niets meer aan alleen nog vogels voeren
zolang ze erom vragen. In de doorgeschoten ligusterheg bouwen ze hopelijk dit jaar weer
nestjes en we zullen zien. De moestuin werd bewonderd waar de aardappelplanten
mooi boven de grond staan en de bietjes en wortels opkomen plus de pastinaken.
Ook daar komen drie courgetplanten te staan om in de ratatouille te verwerken in
zomertijd. De woonkeuken ligt met het raam aan de moestuin en ik kan niet
wachten om te vragen? Halen jullie een paar aardappels chioggia en courget uit
de moestuin? Oh ja...knoflookpijpjes en tijm en oregano kan ook erbij...
Misschien moeten we nog wat uien zetten dan is het laatste ingrediënt ook
voorradig.... Spelenderwijs leren de mensen moestuinieren en zeker 8 mensen
willen wel een courgetplantje voor in hun tuin... een jaar voorbij en nog heel
wat te verbeteren mogen we trots zijn op wat tot stand werd gebracht... Ik denk
dan vooral aan de groei van de zoekende vastgelopen mensen die hun draai weer
vonden en sociale contacten kregen. Werelden werden groter en mensen stabieler
met meer eigenwaarde en zelfinzicht....We mogen trots zijn dat de basis is
gelegd voor een groei die verder zal gaan... Van het huis en de mensen die
daarvoor open staan. Zelf doen... maar niet alleen.
Annemiek.
